Özel Eğitim Nedir?
Özel eğitim, gereksinimleri farklı olan bireylerin eğitimine yönelik hazırlanan programlardır. Yani zihinsel, bedensel, görme, işitme veya duygusal farklılıkları bulunan çocukların ihtiyacına göre düzenlenir
kagithaneram.meb.k12.tr
. Bu eğitimde amaç, her öğrencinin kendi yeteneklerini geliştirmesi ve topluma tam katılımını sağlamaktır
kagithaneram.meb.k12.tr
. Özel eğitim, bireyin durumuna göre bireysel ders programları, yardımcı araçlar ve destek hizmetleriyle sunulur. Böylece özel gereksinimli çocuklar da kendi potansiyelleri doğrultusunda öğrenir ve bağımsız beceriler kazanır.
Özel Eğitimin Tarihçesi
Eski çağlarda engelliler genellikle toplumun dışında bırakılırdı. Birçok uygarlıkta sakat doğan çocuklara yaşam hakkı tanınmadığı, engellilerin sosyal ve siyasal haklardan yoksun olduğu bilinmektedir
orgm.meb.gov.tr
. Örneğin Sparta’da sakat doğan bebekler öldürülür, Romalılar engellilerin sözleşme yapmasını ve şahitlik etmesini yasaklardı
orgm.meb.gov.tr
. Orta Çağ’da da engellilere karşı olumsuz yaklaşımlar sürdü; kilise ve manastırlarda sınırlı yardım çabaları olmasına rağmen, Batıda yaygın kötü muamele devam etti. Rönesans’la birlikte engellilerin insanî muamele görmeye başlamasıyla özel eğitimde ilk adımlar atıldı. 15. yüzyıldan itibaren Avrupa’da Kilise öncülüğünde sınırlı eğitim girişimleri ortaya çıktı, 17. yüzyılda ise bu çabalar hızlandı
orgm.meb.gov.tr
. Dünya tarihinde ilk özel eğitim denemeleri incelendiğinde, işitme engellilere yönelik çalışmalar 16. yüzyılda başlamış; görme engellilere yönelik okullar 18. yüzyılın sonlarında açılmıştır
orgm.meb.gov.tr
. Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler için ise 19. yüzyılda programlar geliştirildi. Örneğin Alfred Binet’in zeka testi (19. yy sonları) ve Ovide Decroly’nin zihinsel engelli çocuklar için geliştirdiği müfredat 20. yüzyıla girerken özel eğitimin evrimini hızlandırdı
orgm.meb.gov.tr
.
yüzyılda birçok ülkede özel eğitim yaygınlaştı; 1930’larda engelliler ortaöğretime alınmaya, pek çok özel okul açılmaya başlandı
orgm.meb.gov.tr
. Ancak İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya’sı’nda uygulanan “ötanazi” programlarında engelli bireyler toplu olarak öldürüldü (gaz, iğne vb.)
orgm.meb.gov.tr
. Savaş sonrası dönemde ise insan hakları farkındalığı arttı ve engellilerin eğitime erişimi için uluslararası sözleşmeler kabul edildi. Günümüzde engellilik bir suç değil, eğitim ve fırsat eşitliği meselesi olarak görülüyor. Birleşmiş Milletler 1992’den beri her yıl 3 Aralık’ı “Dünya Engelliler Günü” ilan etmiş, toplumda erişilebilirlik ve eşit eğitim konularında farkındalık yaratılmasını teşvik etmiştir
orgm.meb.gov.tr
. 2007’den bu yana 2 Nisan ise “Dünya Otizm Farkındalık Günü” olarak kutlanmakta; Türkiye’de köprü ve yapılar mavi ışıkla aydınlatılarak otizme dikkat çekilmektedir
tohumotizm.org.tr
.
Türkiye’de Özel Eğitimin Gelişimi
Osmanlı Dönemi (19. yy sonu): Osmanlı’da modern anlamda özel eğitim 19. yüzyılın sonlarına kadar görülmedi. 1889 yılında İstanbul’da açılan Dilsizler Mektebi ilk resmî özel eğitim kurumu olmuştur
orgm.meb.gov.tr
. Bu okul, ilerleyen yıllarda kör öğrenciler için ayrı sınıf da açtı
orgm.meb.gov.tr
. Ancak dönemin genelinde zihinsel engelliler için bir okul yoktu; darüşşifalar gibi kurumlarda sınırlı tedaviler yapılıyordu.
Cumhuriyet’in İlk Yılları: Cumhuriyet’in ilanından sonra da ilk özel eğitim okulları varlığını sürdürdü. 1926 yılında İstanbul’daki Dilsizler Mektebi kapatılarak öğrencileri İzmir’deki Sağır-Dilsiz ve Körler Okulu’na nakledildi
orgm.meb.gov.tr
. Eğitim sayıları artmaya devam etti. Önemli bir gelişme olarak 1951 yılı özel eğitimde dönüm noktasıdır: 5822 sayılı Kanun ile İzmir’deki okul Sağlık Bakanlığı’ndan Milli Eğitim Bakanlığı’na devredildi
orgm.meb.gov.tr
. Aynı kanunla, İzmir’deki okul işitme ve görme engelliler için iki ayrı okula bölündü. Bu dönemde Ankara ve Gaziantep gibi illerde zihinsel veya duyusal eksiklikleri olanlar için ilk özel sınıflar açıldı.
Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler: 1961’de kabul edilen 222 sayılı İlköğretim Kanunu’nda özel eğitim yer aldı; 12. maddeye göre ilköğretim çağındaki zihinsel, bedensel ve duygusal yetersizliği olan çocuklar da eğitim görür
orgm.meb.gov.tr
. Aynı yıl çıkartılan Anayasa (1961), engellilerin korunması için hüküm getirdi. 1973’teki 1739 sayılı MEB Temel Kanunu’nun 8. maddesinde de “özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocuklar” için özel tedbirler alınacağı belirtildi
orgm.meb.gov.tr
. 1982 Anayasası’nda ise engellilerin eğitimi devlet sorumluluğu olarak güvence altına alındı. 1980 yılında MEB bünyesinde Özel Eğitim Genel Müdürlüğü kurularak yönetim yapısı güçlendirildi
orgm.meb.gov.tr
(1982’de “Daire Başkanlığı”, 1992’de yeniden genel müdürlük düzeyine çıkarıldı). 2011’de adı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri GM olarak değiştirildi
orgm.meb.gov.tr
. Son yıllarda da MEB teşkilat kanunları ile özel eğitim birimlerinin görevleri belirlenip güncelledi.
Öğretmen Eğitimi: Ankara Üniversitesi 1964’te ülkemizde lisans düzeyinde ilk Özel Eğitim Bölümü’nü açtı
orgm.meb.gov.tr
. Bu tarihten itibaren özel eğitim öğretmenliği tamamen üniversitelerde verilmeye başlandı. 2000’li yıllara kadar eğitim fakültelerinde sadece birkaç özel eğitim bölümü varken, günümüzde bu sayı yaklaşık 50’ye ulaşmıştır
orgm.meb.gov.tr
. Birçok üniversitede ayrıca engelli ve özel yetenekli çocuklar için araştırma merkezleri kurulmuş, öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik bilimsel çalışmalar yapılmaktadır.
2000’li Yıllar ve Günümüz: 18 Ocak 2000’de yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği kapsamlı bir düzenlemedir ve 2006, 2009, 2010, 2012 yıllarında değişikliklere uğramıştır
orgm.meb.gov.tr
. 2005 yılında 5378 sayılı Engelliler Kanunu kabul edildi ve “hiçbir gerekçeyle engellilerin eğitim alması engellenemez” hükmü getirildi
lexpera.com.tr
. 2012’deki 573 sayılı KHK ile özel eğitime kaynaştırma (bütünleştirme) sistemi esas alındı; özel gereksinimli çocuklar akranlarıyla birlikte eğitime alınmaya başlandı
orgm.meb.gov.tr
. Bu düzenleme, okul öncesinden yükseköğretime kadar her kademede bireysel eğitim planı ve destek hizmeti öngörmektedir.
Farkındalık Çalışmaları: Türkiye’de özel eğitimle ilgili toplumsal farkındalığı artırmak için pek çok etkinlik düzenleniyor. Birleşmiş Milletler’in ilan ettiği 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde erişilebilirlik ve fırsat eşitliği vurgulanır
orgm.meb.gov.tr
. Otizmle ilgili bilinçlendirme için her yıl 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü kutlanır; bu kapsamda köprüler mavi ışıkla aydınlatılır ve “Otizme Mavi Işık Yak” kampanyaları yapılır
tohumotizm.org.tr
. Tüm bu çabalar, özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin toplumda tam ve etkin yer almalarını sağlamayı amaçlamaktadır.
Kaynaklar: Özel eğitimin tanımı, kapsamı ve ülkemizdeki gelişimi hakkında bilgilerin çoğu MEB ve akademik kaynaklardan derlenmiştir
kagithaneram.meb.k12.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
orgm.meb.gov.tr
lexpera.com.tr
orgm.meb.gov.tr
tohumotizm.org.tr
.
Alıntılar
Favicon
https://kagithaneram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/34/13/861906/dosyalar/2024_08/20145328_ozelegitimnedir.pdf
Favicon
https://kagithaneram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/34/13/861906/dosyalar/2024_08/20145328_ozelegitimnedir.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
3 Aralık Dünya Engelliler Günü: Erişilebilir Bir Gelecek İçin Adımlarımızı Güçlendiriyoruz

https://orgm.meb.gov.tr/www/3-aralik-dunya-engelliler-gunu-erisilebilir-bir-gelecek-icin-adimlarimizi-guclendiriyoruz/icerik/3002
Favicon
2 Nisan Günü Tüm Dünyada Olduğu Gibi Türkiye’de de Otizm Farkındalığı İçin Mavi Işık Yakıldı! – Tohum

2 Nisan Günü Tüm Dünyada Olduğu Gibi Türkiye’de de Otizm Farkındalığı İçin Mavi Işık Yakıldı!

Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf
Favicon
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun – Konsolide metin | LEXPERA

https://www.lexpera.com.tr/mevzuat/kanunlar/engelliler-hakkinda-kanun-5378
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/21155634_10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf
Favicon
https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2025_01/22170504_13143029_turkyyeyde_ozel_eyytym_hyzmetlery.pdf