Otizmde Sözel İletişim Becerileri

Otizm spektrum bozukluğu, iletişim becerileri üzerinde önemli etkiler yapabilen bir gelişimsel farklılıktır. Özellikle sözel iletişim (konuşarak iletişim kurma), otizmli çocukların çoğunda ya gecikmeli gelişir ya da farklı bir seyir izler. Bazı otizmli bireyler hiç konuşmazken, bazıları tek kelimelerle iletişim kurabilir, diğerleri ise uzun cümleler kursa da karşılıklı sohbeti sürdürmekte zorlanabilir. Sözel iletişim sadece kelimeleri söylemek değil, aynı zamanda sırayla konuşma, beden dilini anlama, uygun tonda ve bağlamda konuşma gibi unsurları içerir. Otizmli çocukların bu alanlarda yaşadığı zorluklar, sosyal etkileşimlerini de güçleştirir.

Otizm ve İletişim Zorlukları

Otizmde görülen sözel iletişim zorluklarına dair bazı yaygın örnekler şunlardır:

• Geç konuşma veya hiç konuşmama: Birçok otizmli çocuk ilk kelimelerini 2 yaşından sonra söyler, bazıları ise konuşmayı başlatmakta çok daha fazla gecikebilir ya da hiç konuşmayabilir. Bu durum genellikle otizmin erken belirtilerinden biridir.

• Ekolali (Yankı konuşma): Otizmli çocuklar bazen kendilerine söylenenleri veya televizyonda duydukları ifadeleri aynen tekrar ederler. Örneğin, “Adın ne?” diye sorulduğunda “Adın ne?” diye cevap verebilir. Bu yankılayıcı konuşma, iletişim kurma çabasından çok duyduğu dili işlemeyle ilgili bir özellik olabilir.

• Zamir karışıklığı: Kendinden bahsederken “ben” yerine ismiyle ya da “sen” diye bahsetme gibi karışıklıklar yaşayabilirler. Örneğin acıktığında “Sen acıktın” diyebilir çünkü çevresinde duyduğu cümleyi (sen acıktın mı?) taklit ediyor olabilir.

• Tek yanlı konuşma: Bazı otizmli bireyler konuşmayı öğrendiklerinde, ilgi duydukları konular hakkında uzun monologlar yapabilir ancak karşısındakinin ilgisini, sıkılıp sıkılmadığını fark etmeyebilirler. Karşılıklı diyalog kurmak yerine sanki kendi kendine konuşuyor gibidirler.

• Mecaz anlamları anlayamama: Deyimler, espriler, kinayeler otizmli çocuklar için kafa karıştırıcı olabilir. Söylenen her şeyi gerçek anlamıyla algılayabilirler. Örneğin “Karnım zil çalıyor” dendiğinde gerçekten karnında zil çaldığını düşünebilir.

• Ses tonunda ve vurguda tekdüzelik: Konuşurken duygusal tonlama kullanmayabilir, monoton bir sesle konuşabilirler. Soru sorsalar bile ses tonları yükselemeyebilir, bu da iletişimde bazen yanlış anlaşılmalara yol açar.

Sözel İletişim Becerilerinin Geliştirilmesi

Otizmli çocuklarda sözel iletişim becerilerini geliştirmek, erken müdahale ve planlı bir eğitim süreci gerektirir. İşte bu süreçte kullanılan bazı yöntemler:

• Dil ve konuşma terapisi: Uzman bir dil terapisti, çocuğun dil seviyesini değerlendirip ona uygun hedefler koyar. Hiç konuşmayan bir çocuk için hedef önce sesler ve heceler çıkarmasını sağlamakken, tek tük kelimeler söyleyen bir çocuk için kelime hazinesini artırmak olabilir. Terapist, oyunlar ve görsel materyaller kullanarak çocuğu konuşmaya teşvik eder.

• PECS (Resim Değiş Tabanlı İletişim Sistemi): Konuşmanın olmadığı veya çok sınırlı olduğu durumlarda, çocuklara iletişim kurmayı öğretmek için resim kartları kullanılır. Çocuk, istediği şeyi anlatan resmi göstererek ihtiyacını ifade etmeyi öğrenir. Örneğin su içmek istediğinde su resmi içeren kartı vererek “su istiyorum” demeye alternatif bir yol geliştirir. Bu yöntem, zamanla çocuğun kelimeleri telaffuz etmeye başlamasına da yardımcı olabilir.

• Taklit ve ortak dikkat çalışmaları: Konuşma becerileri için temel olan taklit yeteneğini geliştirmek önemlidir. Terapist ve aile, çocukla göz teması kurup basit sesler ve sözcükler tekrar ettirerek, ya da oyuncaklarla sesli oyunlar oynayarak çocuğu ses çıkarmaya heveslendirir. Örneğin arabayla oynarken “biiip biiip” gibi sesler çıkarıp çocuğun bunları taklit etmesi beklenir.

• Sosyal hikayeler ve oyunlar: Çocuğun gerçek yaşam durumlarında ne söylemesi gerektiğini öğrenmesi için sosyal hikayeler kullanılabilir. Örneğin, oyun parkında bir çocuğa nasıl “oyun oynayalım mı?” diye soracağını, basit bir hikaye ve resimlerle öğrenebilir. Ayrıca kukla oyunları, rol yapma oyunları ile konuşma pratikleri yapılabilir.

• Görsel destekler: Günlük program tabloları, duygu ifadelerini gösteren yüz kartları gibi görsel araçlar, otizmli çocukların dilsel kavramları anlamasını kolaylaştırır. Bu tür destekler, ne zaman ne yapacağını bilmek (öngörülebilirlik) açısından da önemlidir, böylece çocuk daha az kaygı yaşar ve iletişime daha açık olur.

• Sabır ve tekrar: Otizmde iletişim becerileri yavaş ve adım adım gelişebilir. Bir kelimeyi söylemesi için belki yüzlerce kez tekrar etmesi gerekebilir. Bu süreçte sabırlı olmak, her denemesini övgüyle karşılamak ve pes etmemek gerekir.

Ailelerin Rolü

Aile, otizmli bir çocuğun iletişim yolculuğunda hem en önemli iletişim partneri hem de öğretmenidir. Evde günlük yaşam içinde yapılabilecekler:

• Basit ve net dil kullanma: Çocuğunuzla konuşurken kısa cümleler kurun ve net ifadeler kullanın. Örneğin, “Ayakkabılarını giy ve parka gideceğiz” yerine “Ayakkabı giy. Sonra parka” gibi daha sade cümleler kurabilirsiniz.

• Onu konuşmaya teşvik etme: İstediği şeyi hemen anlamış olsanız bile, onu dile getirmesi için fırsat tanıyın. Örneğin mutfakta suyu işaret ettiğinde hemen vermek yerine “Su mu istiyorsun?” diye sorun ve “su” demesini bekleyin. Söyleyemezse bile bir ses çıkarması veya farklı bir iletişim yöntemi (resim kartı, jest) kullanması için birkaç saniye duraklayın.

• Alternatif iletişime açık olma: Eğer konuşma gelişmiyorsa, işaret dili veya resim kartları gibi alternatif yöntemler kullanmaktan çekinmeyin. Bu yöntemler konuşmanın gelişimini engellemez, tam tersine çocuğun iletişim kurabilme özgüvenini artırır.

• Oyun içinde iletişim: Her gün oyun zamanlarında iletişim becerilerine yer verin. Örneğin, topları bir kutuya atma oyunu oynarken her atışta bir rengin adını söylemesini isteyin. Veya saklambaç oynarken “geliyorum”, “neredesin?” gibi ifadeleri kullanmasını siz model olun.

• Mimik ve jestleri öğretme: Sözel iletişimin yanında beden dilini de anlaması için ona mimikler gösterin. Mutlu, üzgün, kızgın yüz ifadelerini ayna karşısında yapıp isimlendirin. El sallama, başıyla evet-hayır deme gibi temel jestleri pratik yapın.

Ailelerin sabırlı, kararlı ve tutarlı olması, çocuğun iletişim becerilerinin gelişiminde en belirleyici faktörlerden biridir. Küçük bir ilerleme gördüğünüzde bile bunu kutlayın ve cesaretlendirin. Unutmayın ki, otizmli birçok birey uygun destekle hiç konuşamaz denilen noktadan anlamlı derecede sözel beceriler kazanmış, duygularını ve ihtiyaçlarını ifade edebilir hale gelmiştir.

Kartal ve Pendik Bölgesinde Konuşma Becerileri Desteği

Adım Adım Gelişim Merkezi, otizmli çocukların sözel iletişim ve dil becerilerini geliştirmeye yönelik özel programlar sunmaktadır. İstanbul Kartal’da bulunan merkezimize, Pendik otizm konuşma becerileri desteği arayan ailelerin yanı sıra Maltepe, Sancaktepe, Sultanbeyli gibi çevre ilçelerden gelen çocuklar da kolaylıkla ulaşabilirler. Uzman dil ve konuşma terapistlerimiz ile özel eğitim uzmanlarımız, otizm spektrumundaki çocukların iletişim kurma potansiyelini artırmak için bireysel ve grup seansları düzenlemektedir.

Merkezimizdeki çalışmalarımızdan bazıları:

• Bireysel dil terapisi: Her çocuğun dil gelişim seviyesi ve ihtiyaçları belirlenerek, ona uygun terapi hedefleri konulur. Hiç konuşmayan çocuklarla ses ve hece üretimine odaklanılırken, konuşabilen fakat iletişim kurmakta zorlanan çocuklarla sohbet başlatma, sürdürme becerileri üzerinde durulur.

• Grup etkinlikleri: Küçük grup ortamlarında akranlarıyla birlikte iletişim kurma pratikleri yapılır. Örneğin, 2-3 çocuktan oluşan bir oyun grubunda sıra alma, ortak dikkat, ortak oyun kurma gibi beceriler çalışılır.

• Aile eğitimi oturumları: Aileler belirli periyotlarda merkezimize davet edilerek evde uygulayabilecekleri teknikler konusunda eğitilir. Terapistlerimiz, evde karşılaşılan zorluklar hakkında aileden geri bildirim alarak çözümler üretir.

• Ekip çalışması: Gerekli durumlarda, çocuğun okuluyla veya diğer terapistleriyle (fizyoterapist, ergoterapist gibi) iletişim kurarak bütüncül bir yaklaşım benimsenir. Böylece çocuk her ortamda tutarlı bir destek görür.

Adım Adım Gelişim Merkezi olarak, Kartal otizm desteği kapsamında birçok çocuğumuzun ilk kelimelerini duymanın mutluluğunu ailelerle paylaştık. Eğer siz de çocuğunuzun sözel iletişim becerilerini geliştirmek istiyorsanız, uzman ekibimizle tanışmak üzere merkezimize bekleriz. Unutmayın, her çocuk iletişim kurmak ister ve doğru yöntemlerle desteklendiğinde bunu başarabilir.

Adım Adım Gelişim Merkezi İletişim Bilgileri:

• Telefon: 0553 185 48 96

• Adres: Yakacık Yeni Mahalle Orman Sokak 9B Kartal / İstanbul

• E-posta: info@adimadimgelisim.com