ÇÖZGER Nedir?

ÇÖZGER, Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporunun kısaltmasıdır ve 18 yaş altındaki çocukların özel gereksinimlerini belgeleyen resmi bir sağlık raporudur. 20 Şubat 2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ile yürürlüğe giren bu rapor, eski “Sağlık Kurulu Raporu”nun yerine geçmiş ve çocuklara özgü gereksinimlerin daha iyi değerlendirilmesi için tasarlanmıştır.

ÇÖZGER’in temel amacı, özel gereksinimi olan çocukların sağlık, eğitim, rehabilitasyon, sosyal ve ekonomik haklara erişimini kolaylaştırmaktır. Rapor, çocuğun fiziksel, zihinsel, duygusal veya davranışsal gereksinimlerini detaylı bir şekilde tanımlar ve bu gereksinimlere uygun destek hizmetlerinin planlanmasını sağlar. Engel oranı yerine “özel gereksinim düzeyi” kavramını kullanarak, çocuğun toplumsal yaşama eşit katılımı için ihtiyaç duyduğu hizmetleri vurgular.

ÇÖZGER’in Sağladığı Haklar

ÇÖZGER raporu, çocukların ve ailelerinin çeşitli sosyal ve ekonomik haklardan yararlanmasını sağlar. Bu haklar arasında şunlar yer alır:

1. Eğitim Desteği: Özel gereksinimli çocuklar için zorunlu eğitim süresince (12 yıl) devlet tarafından karşılanan özel eğitim hizmetleri.

2. Evde Bakım Ücreti: Raporda “Çok İleri Düzeyde Özel Gereksinim Var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” veya “Özel Koşul Gereksinimi Var (ÖKGV)” ifadeleri yer alıyorsa ve hane geliri belirli bir seviyenin altındaysa, evde bakım maaşı alınabilir.

3. ÖTV İndirimi: “ÖKGV” ibaresi bulunan raporlarla araç alımlarında Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnası.

4. Ücretsiz Ulaşım: “ÖGV” veya “ÖKGV” ibareli rapor sahipleri ve bir refakatçisi, şehir içi ve bazı şehirlerarası ulaşım hizmetlerinden ücretsiz yararlanabilir.

5. Fatura İndirimleri: Elektrik, su, doğalgaz, cep telefonu ve internet faturalarında indirim.

6. Engelli Aylığı: Özel gereksinimli çocuklar için sosyal yardım başvurusu yapılabilir.

Rapor, özellikle Down sendromu, otizm, serebral palsi gibi tanılar için düzenlenirken, örneğin mozaik olmayan Down sendromlu çocuklara doğumdan itibaren “ÖKGV” düzeyinde rapor verilebilir.

ÇÖZGER Raporu Nasıl Alınır?

ÇÖZGER raporu almak için belirli bir süreç izlenmelidir. Bu süreç, Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilen tam teşekküllü devlet hastaneleri veya üniversite hastanelerinde yürütülür. Aşağıda adım adım başvuru süreci açıklanmıştır:

1. Başvuru İçin Gerekli Belgeler

• Çocuğun T.C. Kimlik Kartı veya nüfus cüzdanı.

• Vasi tayin kararı (varsa).

• Velayet kararı (anne-baba ayrıysa).

• Daha önce alınmış sağlık raporlarının fotokopileri (varsa).

• Çocuğun sağlık durumuyla ilgili tıbbi belgeler (testler, tahliller, görüntüleme raporları).

• 15 yaşından büyük çocuklar için vesikalık fotoğraf.

• Başvuru dilekçesi (hastaneden temin edilir).

2. Randevu Alma

• 182 Alo Randevu Hattı veya hastanenin online randevu sistemi üzerinden sağlık kurulu için randevu alınır.

• Bazı hastanelerde, örneğin Bursa Uludağ Üniversitesi Hastanesi’nde, özel bir numara (0224 552 05 90) aranarak randevu oluşturulur.

3. Başvuru Süreci

• Randevu gününde, çocuk ve birinci derece yakını (veya vasisi) hastanenin Engellilik ve ÇÖZGER Sağlık Kurulu birimine gider.

• Başvuru dilekçesi doldurulur ve gerekli belgeler teslim edilir.

• Çocuğun fotoğrafı çekilir (genellikle hastanede webcam ile).

• Çocuğun sağlık durumu, çocuk sağlığı ve hastalıkları, ortopedi, nöroloji, psikiyatri gibi ilgili branşlardan uzman hekimler tarafından değerlendirilir. Gerektiğinde psikolog, pedagog veya fizyoterapist de sürece dahil olur.

4. Değerlendirme ve Rapor Düzenlenmesi

• ÇÖZGER Sağlık Kurulu, çocuğun özel gereksinimlerini ÇÖZGER Yönetmeliği Ek-2 Özel Gereksinim Alanları Kılavuzu doğrultusunda değerlendirir.

• Rapor, çocuğun gereksinim düzeyini (ÖGV, BÖGV, ÖKGV) ve önerilen destek hizmetlerini belirtir.

• Başvuru tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde rapor tamamlanarak aileye teslim edilir.

5. İtiraz Süreci

• Raporda belirtilen gereksinim düzeyi uygun bulunmazsa, raporun teslim alındığı tarihten itibaren 30 gün içinde il sağlık müdürlüğüne itiraz edilebilir.

• İtiraz üzerine çocuk başka bir hastaneye yönlendirilir. İkinci rapor kabul edilmezse, hakem hastaneye başvurulur.

6. Rapor Süresi

• Rapor, çocuğun durumuna göre süreli (genellikle 2 yıl) veya sürekli olarak düzenlenir.

• Sürekli raporlar, gereksinim durumunun sabit kalması veya artması beklenen durumlarda verilir (örneğin, mozaik olmayan Down sendromu).

• Çocuk 18 yaşını doldurduğunda rapor geçersiz olur ve erişkin engelli raporu alınması gerekir.

ÇÖZGER Raporu İleride Çocuğun Karşısına Çıkar mı?

Ailelerin en çok merak ettiği konulardan biri, ÇÖZGER raporunun çocuğun gelecekteki eğitim, iş veya sosyal hayatını olumsuz etkileyip etkilemeyeceğidir. Bu konuda aşağıdaki noktalar dikkate alınmalıdır:

1. Raporun Kayıt Sistemi ve Gizliliği

• ÇÖZGER raporları, Sağlık Bakanlığı’nın Ulusal Özürlüler Veri Bankası’na kaydedilir. Bu sistem, mükerrer rapor alınmasını önlemek ve istatistik tutmak için kullanılır.

• Raporlar, aile tarafından bir kuruma ibraz edilmedikçe üçüncü şahıslar veya kurumlarla paylaşılmaz.

• Raporlar sistemden silinmez, ancak süreli raporlar geçerlilik süresinin sonunda etkisini yitirir. İyileşme durumunda, yeni bir değerlendirme ile “özel gereksinim yoktur” veya %0 oranlı rapor alınabilir.

2. Mesleki Etkiler

• Türkiye’de bazı meslek grupları (örneğin, askerlik, polislik, havacılık) Sağlık Bakanlığı sisteminden geçmiş sağlık kayıtlarını talep edebilir. ÇÖZGER raporu, bu meslekler için engel teşkil edebilir, ancak bu durum çocuğun genel meslek sahibi olma şansını ortadan kaldırmaz.

• Çocuğun özel gereksinimi iyileşirse veya rapor süresi dolarsa, yeni bir raporla bu durum güncellenebilir. Örneğin, disleksi gibi geçici fonksiyon bozukluklarında raporlar genellikle süreli verilir ve iyileşme sonrası sorun oluşturmaz.

3. Eğitim ve Sosyal Hayat

• ÇÖZGER raporu, çocuğun özel eğitim almasını ve toplumsal yaşama eşit katılımını desteklemek için tasarlanmıştır. Eğitim sürecinde, E-okul sisteminde yalnızca “Kaynaştırma Eğitimi Alıyor” ibaresi görünür ve detaylar öğretmenlerle paylaşılmaz.

• Rapor, çocuğun sosyal hayatını veya evlilik gibi kişisel kararlarını etkilemez.

4. Ailelerin Endişelerine Yanıt

• Bazı hastane çalışanlarının “Rapor ileride çocuğun önüne çıkar” gibi telkinleri, genellikle disleksi gibi durumların yanlış anlaşılmasından kaynaklanır. Bu tür ifadeler, raporun amacını ve gizliliğini tam anlamayan kişilerce söylenmiş olabilir.

• Ailelerin, çocuğun özel eğitim ve destek hizmetlerinden yararlanması için raporu almaktan çekinmemesi önerilir. Çocuğun gereksinimlerinin erken dönemde karşılanması, ileride daha büyük sorunların önüne geçebilir.

5. Öneriler

• Rapor almadan önce, çocuğun durumu ve raporun potansiyel etkileri hakkında bir çocuk doktoru veya pedagoga danışılmalıdır.

• Rapor alındıktan sonra, yalnızca gerekli kurumlara ibraz edilmelidir.

• İyileşme durumunda, raporun yenilenmesi için tekrar sağlık kuruluna başvurulabilir.

Sonuç

ÇÖZGER raporu, özel gereksinimli çocukların sağlık, eğitim ve sosyal haklara erişimini kolaylaştıran önemli bir belgedir. Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilen hastanelerde, belirli bir başvuru süreciyle alınan bu rapor, çocuğun gereksinimlerini detaylı bir şekilde belgeleyerek destek hizmetlerinin planlanmasını sağlar. Raporun ileride çocuğun karşısına çıkma ihtimali, özellikle bazı meslek gruplarında sınırlı bir etkiye sahip olabilir, ancak genel olarak çocuğun eğitim ve sosyal hayatını olumsuz etkilemez. Aileler, çocuğun yararını gözeterek raporu almaktan çekinmemeli ve gerektiğinde uzman görüşü alarak süreci yönetmelidir.

Not: ÇÖZGER raporu hakkında daha fazla bilgi için Sağlık Bakanlığı’nın resmi web sitesini ziyaret edebilir veya yetkili sağlık kuruluşlarından randevu alabilirsiniz.